For kvart steg eg tok, kom eg litt lenger unna redslane mine. Eg brydde meg ikkje eingong om at småsteinen eg trødde på, skar meg i potane. Kva gjorde vel det? Ingenting! Bortsett frå fuglane som vagla i morbærtreet, brydde jo ingen seg om meg likevel. Sjølv fuglane skydde meg, trur eg, som eg skydde Kotan. Svartkjefta, svære, kolgråe Kotan – årsaka til at eg alltid søkte ein sikker skjulestad i frykt for at han skulle snappa meg til seg i eit jafs.
Ja, forholdet mellom Kotan og meg var eigentleg det same som mellom fuglane og meg. For dykk kan det verka normalt, og det er normalt, men dette normale forholdet har gjort oss til vanlege jegerar mot kvarandre.
Eg gløymer aldri den dagen eg vart tatt med til veterinæren. Kvifor dei tok meg dit, veit eg framleis ikkje, tok dei med seg Kotan òg, tru? Veterinæren strauk meg lenge. Ikkje som med Cengo.
Eg stansa opp då eg nådde enden av taket. Utan å tenka meg om snudde eg meg og kikka over skuldra. Litt av frykt, og litt av ei naturleg vane, snudde eg meg og kikka bakover. To gater nedanfor huset til «Kotan og dei» … Huset til Kotan og dei, ja! For framom gardsrommet deira kunne ikkje så mykje som ein skugge passera utan at det vart lagt merke til. Ikkje nok med det, dei som budde i kvartalet, ville ikkje tort å kryssa gata vår, eingong. Gata vår? Ja, av ein eller annan grunn seier eg det alltid slik; gata vår. Det finst alltid ei grense. Og grenselinja blir brukt som grunnlag for skilje. Når Cengo iblant fekk gjester om nettene, ville dei òg alltid nemna vegen. Bortanfor vegen, på denne sida av vegen, borttil vegen, etter vegen. Vegen vart både skilje og grense! Alt vart avgrensa av den.
Idet eg stansa, dryste litt grus og jord ned mellom greinene på granatepletreet. Det rasla i dei karakteristiske smale blada. Fuglane flaug opp med eitt og forsvann ut av syne mot brumminga frå bilane. Medan eg stod der, heldt det opp; eg prøvde berre med store pupillar å halda tritt med vengeslaga til fuglane. Vengeslaga deira og raslinga i treet skapte ei vindbølgje som strauk meg over bartane. Fortvila sleikte eg automatisk bartane til kvar si side. Eg vart merksam på treet det hadde sete så mange fuglar i. Noko reir var ikkje å sjå. No hadde dei flaksa av garde til ein ny stad. Dei la bak seg gate etter gate. Kor langt kunne det vera til reira deira?
Foto:
Eg kjende meg stolt. Det var eg som hadde skremt dei. Eg vart kry, sjølvtilliten losna nedi lungene ein stad og fann vegen ut gjennom nasen. Sjølvtilfredse lydar steig i bølgjer mot taka. Motet bruste i meg … Eg, Hejar, som ikkje eingong tør å blunke i frykt for Kotan … Eg lengtar etter å strekka meg ut i skuggen av granatepletreet eller på muren kring gardsrommet, fri for redsle og bekymringar. Om eg er i ein tretopp eller inne framføre vindauget, sit han alltid på vakt … Det hender òg at han står på puffen i gjesterommet til huseigaren min, Cengo. Når eg høyrer at Cengo er til stades, har eg pleidd å smyga meg langs veggen ut i stova og legga meg under det tigermønstra teppet. Det var medan eg gjorde det at det gjekk opp for meg at eg ikkje høyrer heime her, og at den puffen ikkje er min. No stod dessutan Kotan utanfor. Innimellom kunne eg sjå han i auga utan at han merkte det. Då observerte eg at det gjekk ei grense jamvel tvers gjennom blikka våre. Han høyrde til dei modige og sterke, eg dei veike og svake. Det var Cengo som gav meg namnet Hejar.
Fuglane var flogne, men eg klarte av ein eller annan grunn ikkje å få det spede granatepletreet ut av tankane. Korleis kunne det veksa her, i denne lufta og med så lite vatn? Det var vel som eg. Kor lenge hadde det vore tamt, tru? Eller kor lenge hadde det vakse granateple i tørr jord? Kanskje dette reint av var fedrelandet til granatepletreet. Om det er det, vil det seia at me to ikkje er frå same land. Det står støtt same staden, inntil muren, medan eg renn av garde langs vegane.
Eg bryr meg verken om gatene eg legg bak meg, eller om steinane som glir vekk under føtene mine og fell ned i gatene. Eller om fuglane som flaksar av garde i frykt for meg. Nei, slik var det jo ikkje! Fyrst då fuglane tok til vengene, fryda eg meg. No jublar eg som ei dansande rotte heime på bordet hjå Cengo. Kvar gong eg merker at eg skremmer dei, seier eg: Hei, eg er Hejar, Hejar! Kom, skal de få sjå kva eg er laga av!
Tankane surra framleis då eg kom fram til enden av landsbyen. Eg hugsar ikkje kor mange gater eg hadde lagt bak meg, eller kor mange gater eg hadde snike meg unna gatehundane i. Medan eg steig ned frå det siste av dei samanbygde taka, vart eg gripen av ei merkeleg redsle. Eg kom til å tenka på Cengo. Han prata alltid om hundane i landsbyen. Når han hadde gått ein bestemt veg heim om kvelden, var det alltid ein hund han snakka om. Iblant kunne han bli så sint at han tok til å sparka og slå meg når han snakka om han. Det var alltid eg som fekk pryl. Med eit tupp sende han meg hovudstups mot tigrane som hang på veggen. Full av ilske skreik han: Ah, Qero, ahh! Ein dag skal eg få has på deg, skal du sjå. Men det var alltid meg han fekk has på. Og som eg misunte Qero, som eg aldri hadde sett. For kvart slag frå Cengo steig ønsket mitt om å bli Qero. Cengo la alltid vegen om «hagen til Qero» for å spara ein tjue—tredve skritt. Eg vart alltid roleg når eg tenkte på Qero.
Då eg gjekk forbi hagen til Qero og dei, var eg likevel spent og nervøs. Det blir sagt at ein ikkje kan høyra ein katt som går, men no fekk potane mine taka til å dundra som krigstrommer. Så kva om Qero merkte det? Potane mine kunne vel få minna om den taktfaste mediske hæren. Dette med den mediske hæren hadde eg snappa opp ein gong Cengo snakka så kjekt om han med ein av venene sine. Han prata om kor fryktlause og modige desse soldatane var. Før dei marsjerte ut på slagmarka, tok dei like godt avskil med kvarandre. Enten gjekk dei mot døden, eller så gjekk dei mot siger. For meg venta også enten døden eller det å koma velberga forbi hagen til Qero, altså siger. Eg stansa opp litt … Snudde meg og kikka bakover. Eg skulle nett til å gå bort frå hagen, då eg kjende matlukt. Eg vart våt i munnen og sleikte meg om bartane, då han dukka opp og knurra:
Hrrmm!
Eg fall momentant over på ryggen. Eg fekta mot Qero med klørne. Fyrst no forstod eg kva dei kunne brukast til. Han kom ikkje i nærheita av meg. Om han var redd for klørne eller syntest synd på meg, veit eg ikkje, men han rørte meg ikkje … Kanskje var det fordi eg ikkje sette foten i hagen deira. Han hadde altså klare grenser, han òg.
Etter det siste huset breidde det seg ut eit stort øydeland framføre meg. Tre, skog, steinblokker … Langt frå hus og folk. Det var berre ein ting eg ikkje kunne få ut av hovudet. Kva gjorde det spinkle treet i den gata? Eg tenkte på granatepletreet. Same kva grunn eg hadde hatt for å opphalda meg i heimen til Cengo, så fanst det der av same grunn.
Eg kom meg uskadd og urørt forbi hagemuren deira. Då Qero raga over muren og såg ned på meg, minte det meg om veterinæren. Cengo hadde tatt meg med dit for vaksinasjon, og veterinæren hadde sagt til Cengo: «Veit du at desse kattane eigentleg er rovdyr som er blitt tamde i etterkant?»
Kor mange dagar eller veker gamal var eg då, det hugsar eg ikkje. Det einaste eg veit, er at eg frå og med den dagen ikkje har klart å halda meg roleg i det huset. Det verka eigentleg mest som at dei fôra meg fordi dei måtte. Kotan var alt for dei. Det var han som vakta huset, gardsrommet, hagen, som Qero … Som om ikkje det var nok, heldt han meg unna hagen. Trass i alt dette var det ikkje alltid han klarte å verja hagen frå Cengo sine herjingar. Cengo kunne jaga Kotan med kjepp og stein om han vart plaga. Då la han seg i eit hjørne med halen mellom beina …
Så «desse kattane» var altså eigentleg rovdyr, «som me tamde sidan». Og likevel har ikkje eg opplevd stort anna enn å bli jaga heile livet …
Eg tok meg langt vekk frå husa, gatene og Cengo. Framføre meg var det berre att eit hinder som eg trong forsera, nemleg storvegen. Han som stadig vart nemnd, men som eg aldri hadde sett. Ei grense … Føre og etter vegen. Denne sida og hi sida. Så det var her dei kom frå, bilane, duren og lurvelevenet som vekte meg frå søvnen om natta. Eg stansa i vegkanten og for saman i dragsuget kvar gong ein stor bil passerte. Brått låg vegen stille. Eg strakte poten ut mot den svarte flata då lyden av ein bil som suste forbi, fekk meg til å rulla meg i hop og trilla bakover i ei og same rørsle. Auga mine vart til to store pupillar. Hjartet slo så hardt at eg ikkje kunne høyra noko anna. I vegkanten fekk eg auge på ei skjelpadde. Eg festa blikket på henne. Sirkla henne sakte inn. Undrast korleis ho har kome seg over. Då eg nærma meg, trekte ho seg inn i skalet. Ho var vel på reise, eller ei som hadde gått seg vill og surra seg borti denne beksvarte vegen. Dette måtte vera vegen til byen. For fyrste gong såg eg han på nært hald. Middagssola hadde gjort meg god og varm på ryggen. Ei stund etterpå kikka eg rundt meg igjen; bortsett frå meg og skjelpadda i skalet var det ingen å sjå.
Eg tok mot til meg, og sprang som når eg flydde frå Kotan og Cengo. Så var eg over. Men skjelpadda var att på hi sida av vegen. Den svarte vegen var den tydelegaste manifestasjonen av ei kunstig grense. Ein port eg hadde tatt meg gjennom. Den milde vinden som møtte meg, fekk frykta til å prella av meg frå bartane heilt ut til haletippen.
Eg lunka over beitet attmed vegen. Deretter var det tre, svære steinar og skog som møtte meg. Veterinæren hadde sagt: «Dei høyrer til her». Men kor er eigentleg «her»? No må eg halda ut. Eg må leva som eg vil, utan støy, truslar og slagsmål.
Framleis høyrer eg bjeffa til Kotan som smell i øyra mine. Men eg er ikkje lenger ein katt. Eg er ein tiger, ei løve, ein elefant, ein flodhest … Eg er alt de kan koma på som er sterkt. Viss veterinæren har rett – og han ikkje laug – er eg i heimlandet til forfedrane mine no. Skal ein tru teppet på veggen, manglar eg berre ei stripe. Der leikar tigrane med kvarandre. Den eine raud, den andre svart og flekkete i området rundt munnen og brystet.
Heilt til eg nådde fram til skogen, kjende eg meg svolten og tørst på toppen av at eg var redd for hundar og menneske. Det var dette, framfor noko, som gav meg dystre tankar. Eg var òg av dei tamde. Alt tamt treng eigaren sin. Og eg trong Cengo og ein av beinrestane hans. Som oftast fekk eg tygga på beina som var att etter Kotan. Eg drakk jamvel vatn frå skåla til Kotan, alltid med hjartet i halsen. Kvar gong tunga mi rørde ved vatnet, var eg på vakt om Kotan skulle knurre eller bjeffe mellom to slurkar. Medan tankane krinsa om dette, lista eg meg endå litt høgare opp mot steinblokkene. For kvart steg eg tok, lokka naturen meg sterkare til seg, som i ein musikal. Fuglekvitter blanda seg med suset av vinden, og eg gløymde etter kvart det huset eg ikkje hadde halde ut meir. Hittil hadde eg aldri forlate gata til Kotan, men no hadde eg ikkje berre forlate den gata, men kvartalet og landsbyen òg. Fuglekvitteret vart meir og meir intenst. Eg gjekk mot staden der lyden kom frå. Dette måtte vera eit fugleparadis. Ein vakker bekk som klukka og rann … Lyden frå vatnet og frå blada som rasla i trea, overdøyvde fuglane. No trong eg ikkje vera redd for å gå tørst. Eg let blikket fara over omgjevnadane. Eg trong å slappa av og gjera meg ordentleg kjend med miljøet. Borte var den raude katten, slaven til Cengo. No var eg konge. Hundane var att på hi sida av vegen. På denne sida fanst det i verste fall ulvar og sjakalar – men dei ville nok ikkje koma hit, så nære landsbyen. Kanskje slike som Cengo har fått reinska dei ut herifrå. For ikkje å snakka om den fæle vegen, den mest skremmande av alle grenser.
Før eg kunne pusta ut og strekka meg i skuggen, følgde eg lyden av vatn. Fuglane som la merke til meg, titta opp og granska meg lenge. Trea var fulle av reir … Eg gjekk upåverka, med sjølvsikre steg mot bekkekanten. Flokk etter flokk skvatt til og flaug opp etter kvart som eg nærma meg. Då eg kom fram til vasskanten, var det ingen veg attende. For fyrste gong kunne eg drikka utan redsle. Eg enste ikkje fuglekvitteret. Fuglane som hadde vagla i granatepletreet i landsbyen heilt til eg skremde dei opp så dei flaug mot vegen, måtte vera ein av desse flokkane. Etter å ha sett spegelbildet av barteansiktet mitt i vatnet, trekte eg meg attende. No var eg ikkje lenger kreket heime hjå Cengo. Eg slikka bartane med ei sigersvan mine medan eg rusla bort frå vasskanten. Fuglar, skjelpadder, firfisler og alt anna eg møtte på, veik unna der eg gjekk. Eg snudde meg … strekte meg ut på ein stein. Firfisla som såg at eg var der, spratt vekk. Etter at eg var ferdig i vasskanten, kom fuglane attende og samla seg der …
Frå steinen kunne eg sjå den svarte vegen og husa. Sjølv om eg ikkje kunne skilja fargane, var husa framleis like strålande for meg. Bilane fauk som bier att og fram utan stopp. Hi sida av vegen var redsle og trældom. Skulle ønska at ho òg hadde klart å koma seg over. Vegen var blitt til grensa mellom oss. Eller kven veit, kanskje hadde skjelpadda kome seg over? Kva med granatepletreet? Eg kallar det eit tre, men eigentleg var det framleis ikkje meir enn ei lita grein, som ikkje hadde bore frukt endå … Eg veit ikkje kvifor, men det er granatepletreet som gneg sterkast i meg, meir enn skjelpadda. Det burde òg ha vore med hit … Eg reiste meg opp frå der eg hadde ligge og strekt meg.
Det tok ikkje lang tid før eg hadde venne meg til fuglekvitteret, raslinga i blada, det rislande vatnet og den susande vinden. Eg trekte inn angen av alt saman, smaug meg inn mellom trea ved botnen av steinblokkene. På grunn av pelsfargen min la fuglane og alle dyra straks merke til meg. Til og med ekorn og hakkespettar tok seg ei pause frå arbeidet så fort eg nærma meg. No måtte han ha skjønt kva Hejar var for ein katt. Eg tilhøyrar den mest kjende familien i naturen. Medan eg kraup fram langs ei av steinblokkene, fekk eg auge på ein skugge. Ja, ein skugge. Korleis det gjekk til, skjønar ikkje eg heller, men med eit slag hadde eg han mellom labbane, og like etterpå høyrdest den knasande lyden frå tennene mine. Då eg byksa fram, flaug alle fuglane opp att, men hakkespetten og ekornet vart ståande å sjå på. Mitt fyrste bytte i skogen. Ei lita markmus. Eg brydde meg ikkje om nokon eller noko, men svelgde alt så nær som halen. Firfisla som nett hadde sprutte lenger bort på steinen då eg kom farande, reiste hovudet og følgde med på kva eg heldt på med. Brystet hennar gjekk ut og inn … Ved foten av steinblokka der ho sat, stod to fuglar og krafsa i jorda. Eg sleikte bartane og steig opp på steinen. Igjen hoppa firfisla over til den andre sida.
Eg var ikkje lenger den gamle, elendige katten Hejar. Han var att på hi sida av vegen. Det same gjaldt redsla … Svolt og tørst var òg blitt att på hi sida av den svarte grensa. I dette området var det slutt på både tiger- og løveslekta. Eg var den einaste av mitt slag. Inntil eg kryssa den vegen, hadde ikkje eg vore her heller. Men no var katten Hejar borte! Heretter var eg ei løve! Kotan, Qero og Cengo fanst heller ikkje meir, dei var att på hi sida av vegen.
Eg stod på ein stein, bak meg ei blomstereng kring den sildrande bekken. Fuglar, forskjellige dyr, og herlege vindpust; min nye heim. På motsett side veg, susande bilar, betonghus, Qero, Kotan og Cengo …
Med ansiktet vendt mot vegen tenkte eg på tida som var gått; korleis eg hadde rømt frå Kotan, Cengos frykt, den vaktsame søvnen på den overgjevne puffen, og eg som sneik meg ut langsmed veggen … Eg såg alt føre meg. Men like lite som huset tilhøyret meg, tilhøyret gata, puffen og eg den staden.
Fyrst og fremst tenkte eg likevel på granateplekvisten og alle spørsmåla han vakte … Undrast når forfedrane til Cengo fyrst fekk føre seg å planta granatepletreet inn mot murveggen, og korleis den fyrste katten tok seg over til hi sida av vegen? Undrast om vaksinen veterinæren sette i meg, var for mi eller Cengo si skuld?
Den sølvgrå sola dalte ned mellom tregreinene. De ville riktig nok sagt ho var raud, men eg såg henne som sølvgrå. Fuglane trekte inn i reira sine, hakkespetten gav heller ingen lyd frå seg, alle dyra låg i kvar sine hol. Eg vart sitjande på steinblokka og kikka på landsbyen. Den svarte vegen var borte. Lampene som kasta lys over alt frå vegen og ut, såg veldig grelle ut frå denne kanten. Hundeglama høyrdest i det fjerne, men no berre vagt, og eg brydde meg ikkje særleg om det. Mørkeret la seg, og klukkinga frå bekken overdøyvde alle andre lydar.
Over landsbyen steig det opp ein knallrund måne, som for dykk var raud, men for meg synte han seg som sølvgrå. Eg hoppa ned frå steinen der eg sat, og landa på bakken der fuglane hadde krafsa i jorda tidlegare. Der strekte eg meg ut. Sinnsroa var som ein mild vind …